Ku pamięci Bolesława Grzegorza Fiałkowskiego

Dzięki uprzejmości Pana Ryszarda Cygana, przedstawiamy jego artykuł o Bolesławie Grzegorzu Fiałkowskim, uczestniku powstania styczniowego oraz Antonim Bolesławie legioniście i pułkowniku WP,  którzy jak się okazuje mieli również związki z miejscowością Bobrowniki Małe.

W przyszłym roku minie sto siedemdziesiąta rocznica urodzin Bolesława Grzegorza Fiałkowskiego, powstańca styczniowego, „prawnuka Kościuszki”, którego mogiła znajduje się na cmentarzu w Cieklinie.
Bolesław Grzegorz Fiałkowski ( Fijałkowski ) urodził się 09.05.1847 roku w Perespie koło Tartakowa w obwodzie żółkiewskim w rodzinie mieszczańskiej [1] . Ojcem jego był Antoni Fiałkowski oficjalista prywatny i gorzelnik, matką natomiast Antonina z Wodzińskich. W związku z charakterem pracy ojca, rodzina często zmieniała miejsce swego pobytu. Pod koniec lat pięćdziesiątych dziewiętnastego stulecia młody Bolesław wraz z rodziną przenosi się do Krzywczy koło Przemyśla. Po ukończeniu szkoły powszechnej zostaje przyjęty na terminatora do kotlarza. W roku 1863 na wieść o wybuchu powstania w Królestwie Polskim przerywa naukę i wraz kilkoma rówieśnikami wstępuje do formujących się oddziałów. Początkowo walczy razem z ojcem Antonim, jednak później ich drogi się rozchodzą. Jako szeregowiec kawalerii mimo młodego wieku walczy bardzo dzielnie i jest kilka razy ranny. Walczył w oddziałach Czchowskiego, Younga, Lelewela, Ćwieka oraz Jagnina. Bierze udział w potyczkach i bitwach pod Tomaszowem, Potokami, Biłgorajem, Panasówką, Batorzem, Chełmem, Krasnostawem, Piaskami i Wygodą. W tej ostatniej bitwie, którą przeprowadzono w dniu 31.01. 1864 roku, zostaje ranny i wzięty przez Rosjan do niewoli. Umieszczony zostaje w więzieniu w Lublinie, gdzie za udział w powstaniu zostaje skazany na zamieszkanie w głębi Rosji. Z Lublina pod eskortą odesłano go do Warszawy, gdzie dołączony zostaje do formowanej 24 partii więźniów, a stamtąd razem z innymi zostaje wysłany do Pskowa. W Włodzimierzu ponownie staje przed sądem, który skazuje go na dwa lata robót publicznych w niżegrodzkiej rocie aresztanckiej. W wyniku starań ks. Ruczki poczynionych już wiosną 1865 roku, w grudniu tegoż roku Bolesław Grzegorz Fiałkowski zostaje w grupie z innymi powstańcami polecony carowi do ułaskawienia. W dniu 21.02.1866 dociera on do przejścia granicznego i przekracza granicę przez c.k. powiatowy urząd pograniczny w Jaworznie. Dla Bolesława kończy się czas niewoli i wygnania, a zaczyna się okres normalnego pokojowego życia.

W latach siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku Fiałkowski zawiera związek małżeński z Bronisławą Dudzińską. W 1877 roku pracuje jako prywatny oficjalista w Zadwórzu p. Gliniany. Tam też w dniu 23.02.1877r. na świat przychodzi jego córka Emilia Klementyna. W wrześniu 1880 roku bierze udział jako sekcyjny naczelnik w organizacji powitania cesarza przybywającego na manewry do Mościsk. W latach osiemdziesiątych tegoż stulecia rozpoczyna pracę jako gorzelnik. W sierpniu 1887 roku bierze udział w II Walnym Zgromadzeniu Towarzystwa Gorzelników Polskich. Z końcem tegoż roku podejmuje pracę jako gorzelnik w majątku Jana h. Tarnowskiego w Chorzelowie. Z początkiem 1889 roku Fiałkowski rozpoczyna pracę w gorzelni Bobrowniki-Bogumiłowice. Dwa lata później wymieniany jest jako kierownik tej gorzelni, a w roku następnym również jako rządca w dobrach Bobrowniki. Mieszkał w Bobrowniach Małych, tam też na świat przychodzi jego drugi syn Antoni Bolesław [2]. W swoim środowisku prowadzi działalność społeczną, jest członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, a w roku 1891 zostaje członkiem Sokoła w Tarnowie. Wiosną następnego roku bierze udział w uroczystości poświęcenia sztandaru tegoż koła: Wbija gwóźdź do sztandaru w imieniu Sokoła z Jasła. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że jego związki z Podkarpaciem sięgają tego okresu. W sierpniu 1893 roku w prasie fachowej pojawia się ogłoszenie Zarządu Dóbr Bobrowniki o pracy dla gorzelnika w terminie natychmiastowym. W dniu 29.09.1893 r. Konwent P.P. Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu kupuje dobra tabularne w Cieklinie z przyległościami. Kilka dni później w prasie galicyjskiej pojawiają się dwa ogłoszenia o możliwości wydzierżawienia części tego majątku. B.G. Fiałkowski decyduje się objąć w dzierżawę dobra tabularne w Cieklinie i wczesną wiosną następnego roku zamieszkał z rodziną w miejscowym dworze. W maju i czerwcu 1894 roku przed sądem w Tarnowie toczy się rozprawa przeciw J. Silnickiemu o przestępstwo podpalenia. W śledztwie oskarżony zarzuca podpalenie Bolesławowi Grzegorzowi Fiałkowskiemu. Jeździł on często do Tarnowa by zeznawać w śledztwie i procesie w charakterze świadka. Wzburzenie doznane z powodu tego niesprawiedliwego posądzenia, a także choroba serca doprowadzają do jego śmierci w dniu 03.06.1894roku [3].
Z małżeństwa Bolesława Fiałkowskiego z Bronisławą z Dudzińskich pozostało troje dzieci.
Emilia Klementyna urodzona 23.02.1877 w Zadwórzu zamężna z Kazimierzem, Stanisławem, Władysławem Łabędzkim urzędnikiem Wydziału Krajowego w Lwowie. Ślub miał miejsce w Cieklinie w dniu 17.09,1895 roku.
Syn Jan w latach dwudziestych mieszkał w Budzie Stalowolskiej koło Tarnobrzegu.
Antoni Bolesław urodzony 02.05.1891r. w Bobrowniach Małych pow. Tarnów. Legionista i pułkownik W. P. W wrześniu 1939r. po kapitulacji Lwowa dostaje się do niewoli sowieckiej i od tej pory los jego pozostaje nieznany [4]. Według miejscowej tradycji w roku 1914 w czasie wojny gdy jego oddział przechodził drogą Żmigród-Gorlice to wstąpił on do Cieklina by odwiedzić grób ojca [5]. Antoni Bolesław Fiałkowski żonaty był z Martą Ślibniewską, a ich syn nosił imię Bolesław i 1939 roku był uczniem jednego z lwowskich gimnazjów.

Po śmierci męża żona Bronisława z Dudzińskich podpisuje w dniu 16.06.1894r. kontrakt dzierżawy majętności Cieklin na 12 lat z początkiem od pierwszego kwietna tegoż roku. Jednak po niespełna trzech latach rezygnuje i wyjeżdża z Cieklina. Na miejscowym cmentarzu na mogile męża umieszcza okazały obelisk, a na nim tablicę z następującym napisem:

D.O.M.
Bolesław Fiałkowski
prawnuk Kościuszki
oficer wojsk polskich 63 r.
1845-1894
Stroskana żona wraz dziećmi
ukochanemu mężowi.

Historycy zajmujący się życiem i czynami Tadeusza Kościuszki są zgodni w twierdzeniu, że nasz bohater narodowy nie był żonaty i zmarł bezpotomnie. Jednak w ostatnich latach niektórzy snują pewne domysły czy też hipotezy zaprzeczające temu [6]
W naszej tradycji utrwaliło się jednak to, że często osoby blisko spokrewnione z naczelnikiem określano mianem jego bratanic czy też prawnuk. Tak było w przypadku bratanic Józefy, Ludwiki i Marianny, które były jedynie córkami brata stryjecznego Kościuszki. Prawnukami Kościuszki określano między innymi Marię Bohuszewicz, Wandę Moszczeńską, Emilię oraz Stefanię Dąbrowską, a w rzeczywistości były one prawnuczkami siostry naczelnika Anny Estko z Kościuszków. Wnuczką naczelnika nazywano Antoninę Kościuszko, żonę R. Traugutta, a później W. Mickiewicza.

Ojcem Bolesława Grzegorza Fiałkowskiego był Antoni Fiałkowski urodzony na początku XIX wieku w Komarnie. Żoną jego była Antonina z Wodzińskich urodzona 1818r. a zmarła w Lwowie 22 grudnia 1893roku. Antoni Fiałkowski był mieszczaninem i utrzymywał się pracując jako prywatny oficjalista i gorzelnik. W 1863 roku wstępuje do oddziału powstańczego i walczy z Rosjanami na terenie Królestwa Polskiego. Po klęsce pod Radziwiłłowem wraca na teren Galicji gdzie zostaje aresztowany i osadzony w więzieniu śledczym w Przemyślu. W więzieniu przebywa około dwóch lat do czasu ogłoszenia amnestii. W styczniu 1889 roku pracuje jeszcze jako gorzelnik w Chwałowicach p. Radomyśl, cztery lata później już nie żył. Antoni Fiałkowski był ojcem wspomnianego Bolesława Grzegorza, córki Ludwiki zamężnej z Andrzejem Karpińskim, oraz syna Piotra (1854-1919), p. pułk. c. k. armii, pierwszego d- cy Legionu wschodniego, pułk. W.P.

W sierpniu 1855 roku w jednym z dzienników galicyjskich pojawia się artykuł w którym Antoni Fiałkowski twierdzi, że jest synem Stanisława urodzonego w Michałowie w Królestwie Polskim w 1797r. Ojcem Stanisława był Antoni Fiałkowski-senior, a matką Julianna siostra naczelnika [7]. Po zebraniu odpowiednich dokumentów Antoni Fiałkowski wnosi do „ministerstwa spraw zewnętrznych” prośbę o udzielenie bliższych informacji o spadku po Tadeuszu Kościuszce znajdującym się w Ameryce. W odpowiedzi 21 stycznia 1856 roku odpowiednie poselstwo austriackie ustaliło, że spadek ten wyrokiem sądu został przyznany potomkom dwóch sióstr Kościuszki mieszkającym w Rosji, a zgłoszenie się Antoniego Fiałkowskiego tutejsi prawnicy uznali za spóźnione [8]. Z powyższego wnosić można, że jeśli czynniki oficjalne zostały w tą sprawie zaangażowane to pokrewieństwo Fiałkowskich i Kościuszków zostało sprawdzone i w wiarygodny sposób udokumentowane.
Pozostaje jeszcze kwestia mylnego podania imienia siostry Tadeusza Kościuszki. Po śmierci Bolesława Fiałkowskiego w prasie galicyjskiej ukazują się dwie notatki w których w sposób jednoznaczny określa się go jako „….. w prostej linii prawnuka siostry Kościuszki zamężnej hr. Estko….” [9]. Jak wiadomo ta siostra naczelnika miała na imię Anna.
Faktem jest jednak to, że żaden z historyków zajmujących się tą tematyką nie wspomina o ponownym wyjściu za mąż Anny Estko z Kościuszków.

Zgodnie z miejscową tradycją w Święto Zmarłych na Cmentarzu parafialnym w Cieklinie Stowarzyszenie Kosynierów Parafii Cieklin oraz miejscowa jednostka O.S. P. przeprowadzą kwestę na renowację zabytkowych grobowców. W tym roku dochód przeznaczony będzie na remont pomnika na mogile Bolesława Fiałkowskiego.
Pierwszy remont dokonany z inicjatywy ks. Jana Rudnickiego miał miejsce w latach trzydziestych minionego wieku, wyremontowano wówczas kryptę grobową. Kolejny gruntowny remont samego pomnika przeprowadzono na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego stuleci na zlecenie Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego. Obecnie, gdy czas i czynniki atmosferyczne dokonały swego dzieła pomnik ten wymaga generalnego remontu i zabezpieczenia.
Śp. Bolesław Grzegorz Fiałkowski jak również członkowie jego rodziny za swe zasługi i czyny godni są naszej pamięci i ofiary.

B I B L I O G R A F I A

Źródła archiwalne:

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
• Księga zgonów parafii św. Mikołaja w Lwowie nr.1624, nr. na str. 391
• Archiwum Abpa Eugeniusza Baziaka w Krakowie
• Indeks księgi urodzeń parafii Tartaków, sygn. C-CCXXIX-1
• Archiwum parafii św. Michała Archanioła w Cieklinie
• Księga zapowiedzi lata 1880-1947, rok 1895, poz. 20
• Księga zgonów lata 1889-1905, s.111, poz. 28
• Archiwum PP Norbertanek w Krakowie
• Kontrakt dzierżawy L. R. 1323 Kraków 16.06.1894r.
• Odezwa Ekspozytury c. k. Prokuratoryi Skarbowej w Krakowie z dnia 27.10.1893r. L 4958/93
• Wypowiedzenie z c. k. Sądu powiatowego Żmigród 20.03.1896r.
• Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie
• Lista personalna major Fijałkowski Antoni Bolesław, sygn. 1768/89/1309
• Krótki życiorys, sygn. KN9XI31
• Wypis z aktu małżeńskiego, sygn.1769/89/1303

Czasopisma:

• Czas, nr.182,206/1855, nr.100/1865, nr.1, 50/1865, nr.26/1875, nr.222,223,225/1893, nr.29,30,35/1895
• Gazeta Lwowska, nr.51/1866, nr.184/1919
• Gazeta Narodowa, nr.273/1865, nr.4,53/1866
• Głos Narodu, nr.128/1894
• Gorzelnik, nr.2/1887, nr.10/1888, nr.7, 9/1889, nr.7i8/1892, nr.2,7/1893
• Kurier Lwowski, nr.158/1894
• Nowiny Rzeszowski, nr.35,58/1978, nr.57/1986
• Podkarpacie, nr.32/1979, nr.2/1985
• Pogoń, nr.31/1891, nr.23/1892, nr.23/1894
• Polityka, nr.28/2009

Opracowania:

• Białynia Chołodecki J., Cmentarz Stryjski we Lwowie w: Biblioteka Lwowska, t.2, Warszawa 1990
• Białynia Chołodecki J., Dąb Dąbczańscy i Jan Żalplachta-Zapałowicz. Przyczynki do dziejów powstania styczniowego, Lwów
• Białynia Chołodecki J., Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznice powstania r.1863/1864, Lwów 1904
• Białynia Chołodecki J., Pamiętnik powstania styczniowego w pięćdziesiątą rocznicę wypadków, Lwów 1913
• Dziedzic J., Lwowskie dzieciństwo w: Instytut Lwowski R.2003, Warszawa 2004
• Haiman M. , Kościuszko. Leader and Exile, New York 1946
• Korzon T., Kościuszko. Biografia z dokumentów wysnuta, Warszawa-Kraków 1896
• Lubicz-Pachoński J. , Kościuszko po insurekcji 1794-1817, ISBN 83-222-0428-0
• Lubicz-Pachoński J. , Kościuszko na Ziemi Krakowskiej, ISBN 83-01-05428-X
• Micińska M., Galicjanie-zesłańcy po powstaniu styczniowym, ISBN 83-7181-345-7
• Nowolecki A., Pamiątka podróży cesarza Franciszka Józefa I w Galicji i dwudziesto-dniowego pobytu jego w tym kraju, Kraków 1881
• Pachoński J., Generał Franciszek Paszowski, ISBN 83-11-06730-9
• Pod red. Otrębski T. B. , Kościuszko 1893-1896, ISBN 83-900984-0-7
• Sprawozdanie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności za rok 1890, Kraków 1891
• Szyndler B. , Tadeusz Kościuszko 1746 – 1817, ISBN 83-11-07728-2
• Ślawski T., Bolesław Grzegorz Fiałkowski – prawnuk Kościuszki w: Studia i materiały Muzeum Okręgowego w Krośnie, t.5, ISBN 83-03-02975-4
• Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863-1864, Rapperswyll 1913

Relacje:

• Maria Lisowicz – Szańca, Julia Żychowska – Kmiecik z Damskich.

Przypisy:

[1] Księga zgonów parafii w Cieklin 1889-1905 s. 111, poz. 28. Indeks księgi urodzin parafii w Tartakowie. s.62, nr74. Sygn. C-CCXXIX-1. Tylko tyle pozostało z: Księga urodzeń parafii w Tartaków
[2] Lista personalna major Fijałkowski Antoni Bolesław C.A.W. Sygn.1769/89/1309
[3] Relację o śmierci Fiałkowskiego po przyjeździe z sądu złożyła p. Julia Żychowska, a znała ją od swojej babci Damskiej, która pracowała w tym czasie w dworze
[4] Jeśli dodamy do tego fakt, że wcześniej był wyższym oficerem KOP, to los jego wydaje się być przesądzony. Sowieci takim ludziom nie darowali
[5] Jego wizytę zapamiętała Maria Lisowicz z domu Szańca, której ojciec Jan Szańca był miejscowym grabarzem
[6] T. Zalewski Polacy muszą robić hałas. Rozmowa z Alexem Storożyńskim autorem biografii Tadeusza Kościuszki W: Polityka nr28,11.07.2009br
[7] Czas nr.182,Kraków 12.08.1855. Fiałkowski myli tu imię swej babki-sam twierdzi, że nie ma jeszcze wszystkich dokumentów
[8] Czas nr 26, Kraków 02.01.1875
[9] Kurier Lwowski, nr.158, 09.06.1894 Lwów, Głos Narodu nr. 128, 09.06.1894 Kraków

F O T O G R A F I E

1. Antoni Bolesław Fiałkowski fot. Tygodnik Ilustrowany nr.14, Kraków 03.04. 1915, domena publiczna
2. Antoni Bolesław Fiałkowski fot. Mondalski W. Z trzecim pułkiem Legionów Kraków 1916, domena publiczna 

Ku pamięci Bolesława Grzegorza Fiałkowskiego.pdf

Antoni Bolesław Fiałkowski fot. Tygodnik Ilustrowany nr.14, Kraków 03.04. 1915, domena publiczna

Antoni Bolesław Fiałkowski fot. Mondalski W. Z trzecim pułkiem Legionów Kraków 1916, domena publiczna