Cmentarze z okresu I Wojny Światowej

Cmentarze z okresu I Wojny Światowej W Bobrownikach Małych znajdują się dwa cmentarze z okresu pierwszej wojny światowej. Z łatwością jesteśmy w stanie zlokalizować pierwszy – ten wokół figury św. Jana – ale gdzie znajduje się drugi? Nawet szybkie sprawdzenie literatury dotyczącej tematu, nie pomaga w rozwiązaniu tej zagadki. Zacznijmy zatem od początku.


Strzały w odległym Sarajewie, rozpętały jedną z najbardziej krwawych wojen w dziejach Europy. Na przeciw siebie stanęły wielotysięczne armie, by stoczyć śmiertelny pojedynek. W dniach 13-14 listopada 1914 r. w Bobrownikach Małych pojawiły się pierwsze patrole kozackie, a po nich regularne oddziały rosyjskie maszerujące na Kraków. Początkowe sukcesy carskiej armii, zamieniły się w ich szybki odwrót na linie Białej i Dunajca. Tu Rosjanie rozpoczęli budowę umocnień, chcąc zachować przyczółki do ewentualnej kontrofensywy. W nocy z 17/18 grudnia doszło do większego starcia w sąsiedniej Rudce. Rosjanie początkowo zostali wyparci, lecz po ściągnięciu posiłków odrzucili Niemców do Niwki. W kolejnych dniach działania przyjęły charakter walk pozycyjnych. Artyleria wojsk sprzymierzonych nieustannie ostrzeliwała Ostrów, Komorów i Bobrowniki – gdzie piechota rosyjska w wałach Dunajca zajmowała umocnione stanowiska.

Trudne były również następne dni, zwłaszcza 21-23 grudnia kiedy to Rosjanie próbowali zdobyć pozycje niemieckiej i austro-węgierskiej artylerii. Kilkumiesięczne działania wojenne, zmieniły okoliczne miejscowości w przerażającą krainę śmierci. Relacja z linii frontu nie pozostawia złudzeń: „Gmina Rudka wcale nie istnieje. Spłonęła doszczętnie, podpalona w nocy ze wszystkich stron, przez Moskali. Z budynku szkolnego zostały ruiny… poszły z dymem wszystkie niemal domostwa – a te, które ocalały, zostały bezzwłocznie rozebrane przez Moskali do ich dekunków. Jeszcze jedna zaledwie stodoła świadczy, że tu kiedyś była kwitnąca wieś… Bobrowniki Małe i Bobrowniki Wielkie spalone prawie zupełnie lub rozebrane…”.

Trudno sobie nawet wyobrazić w jak ciężkim położeniu znalazła się ludność cywilna. Rosjanie część mieszkańców  Bobrownik ewakuowali do miejscowości po drugiej stronie Dunajca. Pomimo silnego mrozu i nieustannie trwającej bitwy, wielu gospodarzy zdecydowało się jednak pozostać w naprędce przygotowanych ziemnych schronach, by strzec swych ojcowizn. Część z nich spotkała śmierć od przypadkowej kuli, a niektórych utuliła w śmiertelnym śnie panująca wtedy zaraza. Dopiero w maju 1915 roku wojskom sprzymierzonym udało się przełamać rosyjskie umocnienia i przesunąć front dalej na wschód.

Na opuszczonych pobojowiskach, przesiąkniętych odorem spalenizny, pozostało wielu poległych. Istniała zatem pilna potrzeba godnego pogrzebania ich doczesnych szczątków. W Bobrownikach Małych wokół wiekowej figury św. Jana Nepomucena na postumencie z 1742 roku, urządzono miejsce wiecznego spoczynku dla dwudziestu sześciu żołnierzy rosyjskich, w większości poległych prawdopodobnie w trakcie walk o Rudkę. Pole grobowe wydzielone zostało betonowymi słupkami połączonymi parami rur stalowych. Ten skromny cmentarzyk Austriacy oznaczyli numerem 212.

W pobliżu figury znajdowały się również ziemne mogiły mieszkańców Bobrownik. W 1933 roku staraniem gminy ogrodzono całość terenu, w ten sposób nadając cmentarzowi obecny wygląd. Na tablicy inskrypcyjnej umieszczono napis: „TU SPOCZYWA LUDNOŚĆ, KTÓRA ZGINĘŁA W WOJNIE ŚWIATOWEJ 1914-1915 R. WYKONANO STARANIEM GMINY ZA URZĘDOWANIA PAWŁA GIERONIA W 1933 R.”. Cmentarz wpisany jest do rejestru zabytków województwa małopolskiego.

Drugi cmentarz założono na północnym skraju wsi (działka nr 96, obręb Bobrowniki Małe), oddzielonym od Siedlca tylko wąską drogą. Przyczyną tego, we wszystkich źródłach cmentarz nr 211 lokalizowany jest w miejscowości Siedlec, a faktycznie był i jest położony w obszarze Bobrownik Małych. Punktem centralnym cmentarza jest umieszczony na betonowym cokole z bloczków, żeliwny krzyż w wersji austriackiej. Po obu jego stronach umieszczono mniejsze cokoliki z krzyżami żeliwnymi w wersji niemieckiej i rosyjskiej. Na innych mogiłach arkadowe stele z motywem krzyża w prześwicie. Pierwotnie teren cmentarza wydzielony był betonowymi słupkami i rosnącym pomiędzy nimi żywopłotem. Pochowano tu 27 żołnierzy, w tym jednego znanego żołnierza niemieckiego i 26 żołnierzy armii rosyjskiej.

Pomimo, że cmentarz nr 211 położony jest w Bobrownikach Małych, od kilkunastu lat szczególną dbałość o niego wykazują mieszkańcy Siedlca. Odnowili ogrodzenie oraz ufundowali krzyż stalowy w miejsce starszego drewnianego. Niech ich postawa będzie przykładem również dla nas.

Tekst przygotował: Franciszek Wrona

Żródło: Broch R., Hauptman H.: Zachodniogalicyjskie groby bohaterów z lat wojny światowej 1914-1915, 1996 (reprint)
Witos W.: Moje wspomnienia, 1981
Hampel J.: Rozwój społeczno-gospodarczy i życie polityczne w latach 1848-1918, [w:] Wierzchosławice. Dzieje wsi i gminy, praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka i Zygmunta Ruty, 1994
Gawełek F.: Trzydzieści trzy dni najazdu rosyjskiego, 1915
Nowa Reforma, nr 99 z dnia 24 lutego 1915
Nowa Reforma, nr 235 z dnia 11 maja 1915
Frodyma R.: Cmentarze wojenne z I Wojny Światowej na Ziemi Tarnowskiej, 2006
Duda O.: Cmentarze I Wojny Światowej w Galicji Zachodniej, 1995
Drogomir J.: Polegli w Galicji Zachodniej 1914-1915 (1918). Wykaz poległych, zmarłych i pochowanych na 400 cmentarzach wojskowych w Galicji Zachodniej, 1999, 2002
www.geoportal.gov.pl wg stanu z dnia 27 listopada 2013

Możesz również polubić…

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *